نویسنده : حدیث
مسجد همیشه برای ما علاوه بر اینکه یک مکان مقدس بوده ، القاء کننده نقش همبستگی و تلاش برای پیروزی نیز بوده است ..... این مکان مقدس همیشه در تاریخ این سرزمین ، محور اصلی فعالیتهای مذهبی و انقلابی مردم بوده است .... و آثار با برکت این اثر نیز به عینه برای ما وجود داشته .... امروزه و در این مقطع از تاریخ ( با وجود القاء بی هویت در جوامع ) ، این نقش هویت بخشی مسجد می تواند پر رنگ از گذشته نمودار باشد ...
مسجد نقش تعیین کننده ای در تولید سرمایه اجتماعی دارد و این نقش از کارکردی حاصل شده است که مسجد در دوران انقلاب اسلامی پیداکرد . مسجد در رکن اعتماد اجتماعی نقش تام و تعیین کننده ای دارد . مسجد در ایجاد و تقویت روح برادری و برابری نقش بسیار بزرگری راد در جامعه کنونی کشور ایفا میکند . مسجد می تواند از بی هویتی جلوگیری کند ، همان مسئله ای که در حال حاضر و در دنیای مدرن ، حلقه گمشده انسان امروز است . این بی هویتی از نتایج شوم و تاسف بار مدرنیزم غرب می باشد .
در این فرآیند ، هدفمند و برنامه ریزی شده در فرهنگ مدرنیزم ، افراد را کوچک می کنند ، آنها را اتیمزه می کنند یعنی و از روح جمعی جدا کردن و فرو بردن در لاک تنهایی .... و این نقطه آغاز راه شوم و بی پایان بی هویتی در جامعه است ..... برای رفع این مشکل در جامعه خودمان مسجد قرار دارد که در اینجا روح جمعی و هویت جمعی را در افراد خودش تقویت می کند .... در اینجا مسجد در واقع شخصیت و حیثیت دین افراد را تقویت می کند و باعث می شود حتی کسی هم در این مرحله دچار خلأ هویتی است ، خود را در مسجد دریابد . از این رو است که میبینیم ، اگر مسجدی در یک محله قرار دارد ، در واقع کانون هویت آن محله است و فعالیتهای جمعی از آنجا آغاز می شود و در رأس آن ، مردم و افراد خود را به نام آن مسجد می شناسند و می گویند ، بچه فلان مسجد هستم ... . و این اثر بخشی می تواند در عصر حاضر وجود داشته باشد و باید وجود داشته باشد .
از زاویه دیگر ، مسجد به دلیل ترویج و تبیین هدفهای مشترک می تواند مشارکتهای جمعی را تشدید کند و این مسئله به خوبی و در شکل تامش در دوران انقلاب اسلامی و همچنین دوران پر افتخار دفاع مقدس آشکار بود . همانطور که می دانید در دوران مبارزاتی انقلاب اسلامی ، نیز تحرک انقلابی از درون همین مساجد سازماندهی می شد و بعد از انقلاب نیز کمیته ها در مساجد تشکیل می شدند . پایگاههای پرشور در مساجد برای حفاظت از انقلاب شکل می گرفتند و اعزامها به جبهه های نبرد حق علیه باطل نیز از همین مکانهای مقدس صورت می گرفت . در این شرایط مسجد کانون اصلی تحرکات اجتماعی بشمار می رفت و سببی مستحکم برای کنش جمعی . در این میان می توان از مسجد خرمشهر بعنوان نمادی از کنش جمعی پیروزمندانه و قهرمانانه که برای دفاع از کشور بود نام برد و امروز نیز این مسجد مقدس برای ما مردم مسلمان ایران زمین ، نماد مقاومت و پیروزی است .
در دید زاویه ای دیگر ، مسجد بعنوان تقویت کننده و سامان دهنده نظم اجتماعی نیز آثار بابرکتی از خود بر جا گذاشته است . نظم مستحکم و آهنینی که در صفوف نماز جماعت مشاهده می شود نشان بارز این مورد است . یک ترسیم هنرمندانه از نظم ؛ امام جماعت با آرامش و احترام در پیشانی این شکل هندسی مذهبی قرار دارد و صفوف منظم و یکدست در پشت سر امام جماعت ، یک نظم هنرمندانه و آرامش بخش را به ما القاء می کند . این نظم و انضباط در سایر قسمتهای مسجد نیز مشاهده می شود . صورت دیگری از این نظم در برگزاری مراسم های مذهبی و هیئت های عزاداری نیز مشاهده می شود . حتی به طور بسیار شگفت انگیز ، وقتی وارد مسجد می شوی این نظم را در طراحی و آراستگی بنای مسجد نیز می بینی و با ورود به این مکان مقدس ، این نظم و آرامش خود به خود به انسان القاء می شود و این خود بزرگترین کلاس درس نظم و انضباط است .
با این تفاسیر و در نظر گرفتن سایر جوانب ، مسجد می تواند بعنوان یک تولید کننده سرمایه اجتماعی مطرح باشد و این سرمایه اجتماعی ، می تواند مهمترین رکن پیشگیری اجتماعی باشد و این جنبه بازدارندگی اجتماعی می تواند در ترسیم و ساماندهی رفتارهای اجتماعی و در همین راستا آگاهی بخشی اجتماعی ، نقشی بزرگ ایفا کند . در جنبه دیگر این مسئله ، می توان از نقش پررنگ امام جماعت مسجد نام برد که به دلیل حضور مداوم در محل زندگی افراد و پذیرفتن نقش محوری در فعالیتهای مسجد ، می تواند به کانون القاء این آگاهی تبدیل شود . حتی مسجد می تواند با کنترل و داوری و مداخله درست از موضع شفقت اسلامی ، اختلافات بین افراد را نیز از بین ببرد
مسجد پایگاهی بس عظیم است که در این فرصت مجال بررسی بیشتر نیست ولی در کلام آخر ، مسجد با همه خصوصیات بارز و منحصر به فردش و با وجود یک اما جماعت سرزنده ، با انگیزه و فهیم ، با حضور نیروهای آگاه و دلسوز که چراغ هدایتش را روشن نگه می دارند ، می تواند به یک کانون فعالیت شگفت انگیز تبدیل شود . همانگونه که در دورانهای حساس ومهم انقلاب و دفاع مقدس ، این نقش پررنگ و تعیین کننده برای کشور ، وجود داشت .
