نویسنده : حدیث
اجلاس جنبش عدم تعهد خوشبختانه با موفقیت در تهران برگذارشد و شاهد بازتاب گسترده این اجلاس در سراسر دنیا ، حتی کشورهای غیر عضو نیز بودیم .... مسئله مهمی که پیش روی آینده جنبش قرار دارد ، نحوه ساختاربندی داخلی و اثر گذاری در مناسبات و مراودات جهانی است .... واین مهم حاصل نمی شود مگر با کمک همه اعضاءجنبش ... مخصوصاً اعضاء تروئیکای جنبش ( ایران تا سال 1397 عضو تروئیکای جنبش است ) که نقش بسیار مهمی در هدایت و رهبری جنبش بر عهده دارند ....
در دنیای امروز ابزار قدرت ، ابزار اقتصادی ست و هر کشوری در این زمینه صاحب قدرت باشد ، می تواند در دنیا نیز نفوذ خود را اعمال کند . البته به مرور این مؤلفه در حال تغییر است و فن آوریهای نوین آرام آرام قصد دراد جایگزین این ابزار قدرت شود . جنبش عدم تعهد با داشتن ظرفیهای باالقوه فراوان قادر خواهد بود و باید در مناسبات جهانی نقش ویژه ای ایفا کند .
در سال 1961 و در زمان تشکیل این جنبش در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم ، اعضاء موسس این جنبش ، قصدی برای ایجاد یک سازمان صرفاً تشکیلاتی نداشتند . در واقع در آن زمان به خاط اینکه خود را از کشورهای حامی بلوک شرق و غرب جدا کنند و بی طرف بمانند ، این جنبش را تشکیل دادند و ایده اصلی مؤسسان این بود که اگر بخواهند یک تشکیلات سازمان یافته را تاسیس کنند ، با این ظرفیت شاید تبدیل شوند به یک بلوک دیگر و این یعنی بازهم وارد شدن در جنگهای سیاسی آن زمان ، این چیزی بود که کشورهای عضو اصلا به فکر آن نبودند .
در این اوضاع و احوال جهان که اتفاقات خوبی در جهت آزادی کشورهای تحت سلطه بوجود آمده ، جنبش باید دیگر کمی مسیرش را عوض کند و سعی کند تاثیر گذارتر باشد و از این جریان افقی خارج شده و در جریان عمودی در کنا بزرگان و قدرتهای دنیا قرار بگیرد . برای رسیدن به این هدف باید از همه ظرفیتها و خلاقیتهای کشورهای عضو استفاده شود . این عزم و اراده امروزه به خوبی در نزد ملتهای بیدار مشاهده می شود .
تحرکات اخیر در دنیا نشان می دهد که ملتهای آزاده قصد دارند در معادلات و مناسبات جهانی دخیل باشند و این بهترین فرصت برای تجمیع آراء اعضاء جنبش برای رسیدن به اهداف بزرگتر است . در این میان تنها راه نزدیکی اعضاء ، نزدیک شدن ساختارهای سیاسی و اقتصادی است و تا این موارد بین اعضاء مشترک نشود ، رسیدن به اهداف مشترک محقق نخواهدشد .البته شروع خوبی برای این مقصود صورت گرفته است ، همین که این کشورها و اعضاء توانستند جلوی اینهمه فشار آمریکا و اسرائیل دوام بیاورند و در اجلاس تهران شرکت کنند ، خود نشان روشن و امیدوارانه ای است .
خط مشی جنبش این بود که تا کنون فقط اعلام مواضع سیاسی داشت و تذکرات لازم را به جوامع جهانی ارائه می کرد ولی امروز و در این اوضاع دنیا ، لازم است که یک گام به جلو بردارد و سعی کند ساختارمندتر در مناسبات جهانی نقش خود را ایفا کند . دو مورد اصلی در اینجا که احتیاج به تغییر دارد ،عبارت اند از :
1- تغییر در ساختار داخلی جنبش که با رأی و خواست اعضاء مححق خواهد شد ؛
2- تغییر در ساختار بین المللی که از طریق افزایش اختیارات در مجمع عمومی سازمان ملل محقق می شود .
برای نیل به اهدافی که ذکر شد ، باید دیپلماسی رسانه ای همراه و همگام با دیپلماسی سیاسی پیش برده شود . بدون آماده کردن افکار جامعه جهانی ، هرگز محقق شدن اهداف بزرگ امکان نخواهد داشت . در اینجا مسئله ای که حائز اهمیت است ، این است که جنبش احتیاج به بازوی رسانه ای قوی دارد . بازویی که بتواند در برابر بلوک رسانه ای دنیا و غولهای خبری دنیا ، قد علم کند و تاثیر گذار باشد . یعنی بیاید و در یک جریان هدفمند عمودی در کنار غولهای رسانه ای جهان ، مانند : فرانس پرس ، آشویتدپرس ، فرانس 24 و ... قرار بگیرد . دراین مرحله به وسیله این بلوک رسانه ای باید ملتها و دولتهای عضو را همسو وهمفکر کرد ، و این همسو شدن آثار مهمی را به دنبال خواهد داشت . مثلا تصور کنید اگر کشورهای عضو با توجه به اینکه 2/3 اعضاء مجمع عمومی سازمان ملل متحد را تشکیل می دهند ، بتوانند در خط مشی کلی همسو شوند ، چه اتفاقات مهمی خواهد افتاد . این یعنی اکثریت آراء رد مجمع عمومی و اینهم می تواند به تاثیر گذاری در شورای امنیت سازمان ملل تاثیر دلخواه را بگذارد . علاوه بر اینها جنبش عدم تعهد سازمانهایی قدرتمند و منسجم را نیز در اختیار دارد که می تواند از ظرفیتهای آن سازمانه نیز برای نیل به اهدافش استفاده کند ، این سازمانها عبارتند از :
- سازمان ملل متحد
- سازمان همکاریهای اسلامی
- اتحادیه آفریقا ( سازمان وحدت آفریقا )
- اتحادیه کشورهای مشترک المنافع
- اتحادیه عرب
- شورای صلح جهانی
- سازمان همبستگی مردمی آسیا و آفریقا
- جبهه آزادیبخش ملی سوسیالیست کاناک
- سازمان بین‌الدولی کشورهای در حال توسعه
ظرفیتهای سازمانهای مذکور بی نظیر است . اگر اعضاء جنبش بتوانند این دوران گذر را با سرعت و دقت طی کنند ، می توان به آینده اعضاء جنبش امیدواربود . شواهد و قرائن نیز حاکی از عزم جدی در این مورد است .
چند نقطه ضعف اصلی که در جنبش عدم تعهد به چشم می خورد ،عبارتند از :
1- نداشتن اساسنامه ساختازمند
2- نداشتن ضمانت اجرائی تصمیمات جنبش در سطح بین المللی
3- نداشتن دبیر خانه دائمی و جامع
4- نداشتن ساختاراداری مشخص و مدون
5- نداشتن سازمان همکاریهای اقتصادی هدفمند جهت نیل به اهداف عالیه جنبش
6- نداشتن دیپلماسی رسانه ای قدرتمند
بب هم اکنون دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد در مقر سازمان ملل در نیویورک قرارداد و نماینده ایران در سازمان ملل مسئول دبیر خانه موقت این جنبش است . قطعاً این دبیر خانه موقت نمی توان جوابگوی نیاز امروز جنبش و اعضایش باشد .انشاءالله ایران به همراه اعضاء تروئیکا بتوانند با برنامه ریزی مدون و مجاب کردن اعضاء گامهای بزرگی برای رسیدن با اهداف ملتهای آزاده بردارند.
