نویسنده : حدیث

یکی از دلایل مهم ایجاد احساس نا امنی و تشنج در بین جامعه ، مباحث مربوط به مشکلات و نارسائیهای اقتصادی است ... مباحثی که این روزها بدجور بر روح و روان مردم کشورمان اثر منفی گذاشته است ... مردمی که همیشه با سعه صدر با مشکلات بزرگتر از این برخورد کرده و آنرا پشت سر گذاشته اند ولی نمی شود انتظارات از مردم در این زمینه را تا این حد هم بالا برد ... در این فضای متلاطم ، به دنبال مقصر گشتن چیزی را نه درست می کند و نه عوض ... بهتر است با حفظ آرامش و بررسی مجدد و بازنگری های تقریباً اساسی در ساختار اقتصادی کشور و اطلاع رسانی درست و شفاف به مردم ، از بار روانی این پدیده مخرب و ویرانگر بکاهیم ( همین عدم اطلاع رسانی منصفانه به مردم در این خصو خود یکی از مشکلات اصلی در بوجود آمدن این فضای غبار آلود اقتصادی  - اجتملاعی کشور دارد ) ... این یادداشت نگاهی متعادل تر و کلی تری به مباحث اقتصادی روز دارد که بی طرفانه ارائه می شود ... انشاءالله با همدلی و همکاری همه اعضاء جامعه و خویشتن داری بیشتر و عدم ایجاد تشنج با مقصر اعلام کردن همدیگر ، از این سد بزرگ هم به سلامت عبور کنیم ...

شاید کی از مهمترین پاسخ هایی  که به پرسش چرایی افزایش نرخ ارز داده می شود ، تحریم هایی باشد که آمریکا و متحدانش علیه ایران اعمال کرده اند . واقعیت این است که تحریم نفتی و بانکی کشورمان از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا شدیدترین تحریم ها علیه ایران پس از انقلاب اسلامی به حساب می آید . مبنای این تحریم ها ممانعت از فروش نفت ایران و ایجاد موانعی برای انتقال ارزهای حاصل از فروش نفت است . اما نکته قابل توجه ، موفقیت نسبی کشورمان در دور زدن این تحریمها و نتایج ضعیف تر از انتظاری است که این تحریم ها بر اقتصاد ایران داشته است . اما اینکه این تصمیمات تا چه اندازه در نواسانات نرخ ارز تاثیر داشته است ، نکته ای است که نیازمند بررسی بیتشر است .

سیاست های ارزی در دهه های گذشته :

کاهش ارزش پول ملی ایران در سالهای پس از انقلاب اسلامی ، دلایل متفاوتی داشته است . این که کسی انتظار داشته باشد اکنون نیز هر دلار برابر 7 تومان باشد ، انتظار نا معقول و غیر اقتصادی است که تنها کسانی که قصد فریب مردم را دارند ، از پایین بودن سطح اطلاعات اقتصادی ایشان سوء استفاده کرده و آن را  مطرح می کنند . کما اینکه ارزش برابری دلار آمریکا با پولهای اروپایی نیز در این بازه ی زمانی ثابت نمانده است . اما این شرایط هم  که تنها در فاصله هفت روز ، ارزش پول ملی ایران در برابر دلار  پنجاه و پنج درصد کاهش یابد ، شرایطی کاملاً غیر عادی و غیر قابل استمرار است  که باید به سرعت برای آن فکری کرد . آمار رسمی بانک مرکزی ایران نشان می دهد نرخ تورم ایران در دهه های اخیر ، اغلب دورقمی بوده که این شرایط نرخ برابری پول ملی را  در رابطه با ارز تنزل داده است .

طی سالهای دهه ی هشتاد ، میانگین نرخ تورم در ایران حدود پانزده درصد بوده که در مقایسه با نرخ تورم در منطقه دلار ، بسیار بالاست . به رغم تفاوت شدید بین نرخ تورم در ایران و منطقه دلار ، دولتهایی که طی این مدت بر سر کار بودند ، با مدیریت پولی توانستند بهای ارز را کم و بیش ثابت نگه دارند ... با تقویت ریال – از راه تثبیت نسبی بهای دلار – دولتها توانستند طی مدتی نزدیک به ده سال ، مانع از افزایش قیمت کالاهای وارداتی شوند . اما منطق اقتصادی حکم می کرد با توجه به تفاوت نرخ تورم  در مهمترین مناطق صنعتی ، پول ملی کشورمان آرام آرام و سال به سال قدرت خود را از دست بدهد . طی سالهای دهه هشتاد ، دولتها با وارد کردن درآمدهای ارزی کشور به بازار ، توانستند دلار را ارزان نگه دارند ولی با شدت گرفتن تحریمهای اقتصادی ، بانک مرکزی دیگر نتوانست همچون گذشته درآمدهای ارزی را روانه بازار کند  و از راه پاسخگویی به تقاضا ، بهای ارز را کم و بیش ثابت نگه دارد ، زیرا صادرات نفت و نیز انتقال پول آن به داخل تحت تاثیر تحریمها تا حدودی با مشکل مواجه شده . تا به حال به نتایج جالب توجهی در زمینه رفع این مشکل به دست نیامده است و همین فاصله تا حل مشکل ، خود مشکل اصلی است چون فرصت کافی در دست نیست .

افزایش قیمت ارز ناشی از تاثیرات روانی :

در کنار ساز و کارهای اقتصادی ، نمی توان از تاثیرات روانی ناشی از تحریم ها اخیر بر بازار ارز چشم پوشی کرد ... البته رئیس کل بانک مرکزی کشورمان ، افزایش تورم را متاثر از عوامل روانی می داند و معتقد است " برخی افراد اگر بخواهند کالایی را نگهداری کنند ، ارز خریداری می کنند یا اینکه دارایی های خود را به ارز خارجی تبدیل می کنند ، بنا براین قطعاً در چنین شرایطی تقاضای کاذب رشد می یابد و این افزایش تقاضا در مقاطع میان مدت و کوتاه مدت نوساناتی را ایجاد می کند " ... البته این سوال نیز مطرح است از آقای بهمنی که چگونه از مردم انتظار دارند که خود مستقیم با دزدی برخورد نکنند در حالی که پلیس یک گوشه نشسته است ؟!!! از یک طرف پلیس را جمع می کنید و از طرف دیگر می گویید مردم عامل برخورد با دزدی هستند ؟!!!

افزایش نقدینگی ، عاملی مهم در افزایش نرخ تورم :

یکی از دلایل افزایش تورم در هر جامعه می تواند تورم پولی باشد ... به زبان ساده ، تورم پولی یعنی اینکه میزان پول در جامعه افزایش یابد ، اما میزان تولید به همان نسبت بالا نرود ... تورم پولی وقتی ایجاد می شود منجر به افزایش قیمت نرخ ارز نیز خواهد شد ... و اما در کشور ما ؛ روشن است که هیچ فعالیت اقتصادی بدون نقدینگی انجام نمی شود و نقدینگی همانند خونی است که برای حیات حیات لازم است ولی همان گونه که بدن برای فعالیت های خود به خون احتیاج دارد و کمبودش باعث ایجاد کم خونی می گردد ، به همان تناسب هم خون بدن باید متناسب با اندازه و فعالیتش باشد . حال اگر خونی که بوسیله قلب ( بانک مرکزی ) به تمام اعضای بدن می رسد ، بیش از اندازه باشد ، باعث پارگی رگ ها و مویرگ ها شده و فرد را دچار مشکل می کند ... یکی از مشکلات حجم بالای نقدینگی ، تورم است که به معنای کاهش قدرت خرید مردم است ... این نقدینگی باید توسط بانک مرکزی به بخشهای مختلف از جمله صنعهت ، کشاورزی ، تجارت وخدمات یکسان تزریق گردد ...  حالا نقدینگی به برنامه ای که در سالهای اخیر شکل گرفته در دستان مردم است در حالی که بخشهای تولیدی از کمبود نقدینگی گله می کنند . این پل به هر سمت سرریز شود مانند سیلاب همه چیز را ویران می کند ، یک بار سمت بازار مسکن و یک بار طلا و این بار ارز ...

نقدینگی چگونه افزایش می یابد :

پاسخ به این سوال خود تا حد زیادی می توان راه حلهای اقتصادی مفیدی برای جامعه باشد ...

دلیل اول ؛ وارد کردن ارز حاصل از فروش نفت به بازار داخلی :  این یعنی تبدیل ارز به ریال ... سالهاست که تقریباً همه درآمدهای ارزی کشور به بازار داخلی تزریق می شود که همین منجر به افزایش نقدینگی شده است .

دلیل دوم ؛ اجرای طرح هدفمند سازی یارانه ها : این امر باعث شده است که مبلغ یارانه ها به صورت نقدی به مردم داده شود ، طبعاً باعث خواهد شد که افزایش قیمتها صورت پذیرد ... نکته مهم اینجایت که با این مار ، هر ماه مبالغ عنگفتی نقدینگی به جامعه وارد می شود که معنای آن ایجاد نقدینگی تازه است ... از زمستان سال 1389 دولت شروع به پرداخت یارانه های نقدی کرد که سالانه دستکم 35 هزار میلیارد تومان است و همین مسئله به افزایش بیشتر نقدینگی منجر شده است ... به نظر می رسد در شرایط فعلی  به دلیل رشد فزاینده ی تورم ، کم کم ارزش یارانه های نقدی در حال از دست رفتن است ... رهبر معظم انقلاب اسلامی ، حضرت آیت الله خامنه ای ( دامت برکاته ) نیز در صحبت های اخیرشان در دیدار با رئیس جمهور  و اعضای هیئت دولت ، با صراحت به تاثیر یارانه ها بر تورم اشاره فرمودند .

راه حل چیست :

به نظر می رسد در شرایط فعلی دولت باید موانع فروش نفت و انتقال پول به داخل را تا جایی که ممکن است ، کم کند و همزمان نگرانی موجود در بازار را با عرضه ارز کافی برطرف سازد ... برای کنترل نقدینگی نیز از ابزارهایی نظیر اوراق مشارکت باید استفاده کرد ... انتشار اوراق مشارکت شرایط مناسب که مردم راراغب به خرید آنها کند ، باعث می شود  بخشی از نقدینگی سرگردان ، جذب تولید شود که انظر اقتصادی بسیار سودمند است ... یعد از آن با در پیش گرفتن انضباط مالی شدید در دخل و خرج ، تورم را منترل کرده و کاهش دهد ... از سیاست درستی که اخیراً تحت عنوان اختصاص سود ارزی به سپرده های ارزی بانک ها ، اجرای آن آغاز شده است نیز نباید گذشت ... این کار باعث می شود افرادی که نقدینگی های سرگردان خود را به ارز تبدیل کرده اند ، به پس انداز آن در بانک ها راغب شوند و به این ترتیب ، ارزهای یا دشده از چرخه ی ویرانگر دلالی خارج و به چرخه ی سالم اقتصادی وارد شود .