نویسنده : امیر محمد      این مطلب در پایگاه خبری بولتن نیوز لینک شده است .

شاید یکی از عواملی که باعث توهم برخی از به ظاهر سیاسیون در دوره های قبلی شد ، بستری ست که با نام " ظهور انسان هایی با تابعیت بین المللی " مشهور است . در این شکل از ساختار بندی شخصیت سیاسی یک فرد مدعی سیاست مداری ، وی کم کم خود را به جای اینکه متعلق به کشور و فرهنگ و قوم خود بداند ، خود را متعلق به گستره وسیعی به اندازه تمامی پهنه ی گیتی می داند . البته این سبک از تغییر در ساختارسازی سیاسیون اصلاً چیز غیر متعارف و غیر عرف و نا همگونی نیست ولی متاسفانه به دلیل عدم ظرفیت پذیری کافی توسط برخی از افراد شاخص سیاسی در ایران در سالهای گذشته ، این تغییر ساختار مثبت به ایجاد توهمی منجر شده که همین مسئله هم در بروز رفتارهای هنجار شکنانه و ساختار شکنانه بدل ، نمود پیدا کرده است . شاید یکی از بزرگترین نافرمانی هایی از این دست را که بعد از جریانات بنی صدر تا امروز سابقه نداشت ، می توان در حوادث فتنه انگیز سال 88 جستجو کرد . این روزها نگرانی های زیادی وجود دارد که مبادا این حرکت و این رفتار بار دیگر و در قامتی نو ، تکرار شود .

به طور معمول در روند تکامل اجتماعی و توسعه سیاسی برخی از رفتارهای جمعی که میل به ثبات و پایداری دارند به تدریج سعی می کنند خود را در گروه بندیهای رسمی طبقه بندی کنند . در این شرایط برخی اوقات این رفتار جمعی تثبیت شده و سازمان یافته ، شروع به دست آوردن ظرف و مکانی مناسب در میان سازمانهای قرار دادی و مرسوم می کند . این تغییر شکل که تحت عنوان نهادینه شدن مورد مطالعه قرار گرفته است ، مکانیزم اصلی تکامل اجتماعی حساب می شود . این تکامل همان چیزی است که می تواند همانطور که ظرف جدید ایجاد می کند ، ظرف ایجاد شده را نیز لبریز کند که این لبریز شدن می تواند به نافرمانی اجتماعی و مدنی بیانجامد . شبیه همان مسائل ذکر شده در بالا .

شرایط و زمینه های شکل گیری و بسط نافرمانی مدنی  

این لبریز شدن شخصیت سازی سیاسی در سیاسون زمینه های متفاوتی را دارد که در اینجا به سه زمینه مهم در این خصوص اشاره می کنم :

1 ـ زمینه های ساختاری مثل ؛ دخالت گسترده در حوزه و حریم خصوصی شهروندان از لحاظ فرهنگی و عقیدتی ، وظایف گسترده دولت . در این مورد شاید یکی از دلایل این باشد که از ابتدا به این دخالت در امور و وظایف سایر نهادهای اجتماعی و حتی مسائل شخصی دخیل در سازمان اجتماعی ، بر خلاف قانون ، عادت شده است .

2 ـ زمینه های ثانوی مثل ؛ شاید در موقع بروز عوامل این نافرمانی ها ، پاسخ مناسب و قانونی به درخواستها داده نشده است و همین مسئله می تواند به نافرمانی بیانجامد .

3 ـ سایر عوامل : ایجاد امکانات و زیر ساخت های ارتباط رسمی مجاز و غیر مجاز و غیر رسمی ( ماهواره ، اینترنت و ... ) جهت حرکت به سمت نافرمانی . سامان نیافتگی جامعه و عدم شکل گیری صحیح و درست احزاب و ... ، فشار و تحرک از خارج ، تمایل جدی گروه های منتسب به سردمداران گروه ها و شاید هم بستگان منتسب به دولت حاکم به بهری گیری از استراتژی نافرمانی مدنی .

انواع نافرمانی مدنی ( بر حسب منشاء ) :

1 ـ نافرمانی درستی ـ بنیاد : عدم پیروی از قانون به دلیل وجدان اخلاقی مانند عدم مشارکت سربازان در جنگی که درست نمی دانند . این مسئله دقیقاً نمود رفتارهایی است که در سال 88 مشاهده کردیم و البته امیدواریم که مجدداً شاهد آن نباشیم .

2 ـ نافرمانی عدالت ـ بنیاد : عدم تمکین از قوانینی که بعد از شکست نا عادلانه تصور می شوند .

3 ـ نافرمانی سیاست ـ بنیاد : مخالفت با تصمیم های حکومت به دلیل نا عاقلانه ، احمقانه و خطرناک دانستن آن در برنامه ریزی هایی مدون شده آن گروه خاص برای رسیدن به مقاصد خود .

انواع نافرمانی مدنی ( بر حسب استراتژی و روش ) :

الف ) استراتژی ترغیبی : وادار کردن دولت یا اکثر به تغییر قانون یا رویه پذیرفته شده از طریق تغییر ذهنیت ، توجیه ، اقناع و آگاه سازی اکثریت که از طریق استدلال ، مباحثه و اقناع دنبال می شود .

ب ) استراتژی غیر ترغیبی : که از طریق بالا بردن هزینه اجرا و پیگیری یک برنامه ، قانون یا رویه توسط دولت ، صورت می گیرد مثل عدم پرداخت مالیات و ممانعت از کارهای اداری ، به هم زدن نظم معمول ، تعطیلی دفاتر و ... . این مورد همان مسئله ای است که در صورت برزو این نافرمانی در رویدادهای آینده ، بیشتر می تواند نمود پیدا کند و البته در صورت بروز آن ، نتیجه دقیقاً بر خلاف آن چیزی خواهد شده تصور اجرا کننده گان آن است . این قطعیت بنده در خصوص اعلام عدم تاثیر منفی بر روند جاری با فرض بروز آن ، ساختار قدرتمند جمهوری اسلامی و قانون اساسی است که اجازه هیچ گونه تغییری را در روند جاری و قانونی نخواهد داد .

ویژگی های نافرمانی مدنی :

خدای نکرده اگر این نافرمانی توسط گروه مدعی به وقوع بپیوندد چگونه می توان آن را شناخت ؟  از نشانه ها و علائم زیر می توانید تا حدی به این حرکات پی برده و در تفسیر هایتان از آن بهره برداری نمایید .

1 ـ نقض آگاهانه و عامدانه مقررات و هشدارهای مقامات حکومتی ؛

2 ـ ضدیت و مخالفت با قوانین معین وضع شده از سوی حکومت ؛

3 ـ سازمان یافتگی ، ارتباطات و هماهنگی نسبی میان نافرمایان ؛

4 ـ عاری از خشونت و دارای خصلت مدنی است ( صمیمانه ، احترام آمیز ، متعادل و ... ) ؛

5 ـ موضوع آن حکومت یا بعضی از دستگاه های حکومتی است ( در جهت حکومت ناپذیر کردن حکومت ) ؛

6 ـ معمولا جنبه اخلاقی نیز پیدا می کند و حتی تشدید می شود . ( در مقایسه با بعد سیاسی ) ؛

7 ـ عمومی بوده و بین آحاد شهروندان تسری می یابد . هر چند ذاتا یک روش فردی و خصوصی مخالفت است ، اما قابلیت تعمیم دارد . ؛

8 ـ نافرمایان تسلیم مجازات هایی که قانون برای آن تعیین کرده است ، می باشند و مشتاقانه آن را می پذیرند ؛

9 ـ قانونی که توسط معترضان نقض می شود ، باید مرتبط و یا عینا همان سیاست یا قانونی باشد که علیه آن اعتراض شده است . ( این اقدام باید محدود باشد ) ؛

10 ـ آشکاربوده و فاقد ویژگی توطئه آمیز ، زیر زمینی و پنهانی است ؛

11 ـ مسؤولیت اقدام متکی بر نافرمانی مدنی باید از طرف اقدام کنندگان فردی و جمعی پذیرفته شود ؛

12 ـ تحقق آن منوط به بروز نوعی اقدام یا اقدامات است و بر خلاف مقاومت منفی ( که متضمن پرهیز از هرگونه اقدام است ) بر " ضرورت کنش گری مخافان " تاکید دارد .

 در هر حال در صورت بروز این نافرمانی هایی که از سوی برخی هشدار آن و از سوی برخی وعده آن داده می شود ، قطعاً نظام مقدس جمهوری اسلامی و قوانین مستحکم کشور ، اجازه هیچگونه دخل و تصرفی در حقوق مردم را به احدی نخواهد داد . مطمئناً مردم انقلابی و مومن جمهوری اسلامی این بار هم سربلند و پیروز از این امتحان بیرون خواهند آمد .