عنوان : سیاست خارجی یک واژه شیک برای مدیریت تعارضات

دسته : سیاست

غیر قابل انتشار در مجله پارسی نامه 

لینک این یادداشت در :

 - حرف تو 

  - مرکز تحلیل و خبر سیاسی باصر 

- شبکه اطلاع رسانی دانا

- 8 دی

سالهای قبل از جنگ جهانی اول ، بازتولید خاطراتی را می نماید که قدرت های بزرگ اروپایی ، انتظار از هم گسستن امپراتوری بزرگ عثمانی را  که دیگر فرتوت گشته بود می کشیدند تا از قِبَل آن ، غارت از سرزمینهای تحت سلطه اش را آغاز نمایند .

وقتی در ماه مه 1916 "سر مایک سایکس" وزیر خارجه بریتانیا و "فرانسوا ژرژ پیکو" مذاکرات مخفی را  در خصوص تقسیم مالمیک عثمانی در نقشه ای به نام خاورمیانه جدید ، انجام می دادند ، کسی فکرش را هم نمی کرد که این منطقه ی جذاب برای چپاول گران دستخوش این حجم از تغییرات گسترده شود .

بعد از حدود یکصد سال از قرارداد " سایکس پیکو " که کشورهای اروپایی فاتح جنگ جهانی اول ، قواعد بازی در مناطق مختلف دنیا از جمله خاورمیانه را طراحی و اجرا می کردند ، اکنون بازیگران و بازیگردانان دیگری سر از خاکستر یخ زده جنگ سرد برآورده و ادعای سهم خواهی از تولید موازنه قدرت و بالانس انرژی جهانی را دارند .

در این بین آمریکا بعد از حمله به عراق ، عملاً فاتحه قرارداد سایکس پیکو را خواند و نشان داد که ادعای رامسفلد در خصوص پیر و فرتوت بودن اروپا ، بیراه نیست . اتفاقات اخیر در سوریه نیز ، نظرات بیشتر تحلیل گران را به سمت این مسئله پیش برد که ؛ باید دوباره به خاورمیانه ای جدید فکر کرد . البته شاید عده ای بگویند که دوران توافقات پنهانی و پشت پرده برای تصاحب قدرت در خاورمیانه به سر آمده است ولی اتفاقات این روزها و این سالهای منطقه ، درستی این فرضیه را به سختی به چالش می کشد .

نگاهی به سخنان مقامات کشورهای دخیل  در این موضوع نشان می دهد که این مسائل به هیچ وحه اتفاقی نیست . احمد داوود اوغلو ، وزیر امور خارجه ترکیه در سخنرانی خود که نیمه مارس سال جاری میلادی برگزار شد ، گفت که طرح منطقه ای خاورمیانه که اخیرا مطرح شده بسیار مهم است و انتظار می رود که تاثیرگذاری ترکیه بر مناطقی که در گذشته تحت کنترلش بوده است باز گردد .

سونامی عربی که در سالهای اخیر شاهد آن بودیم هم به نظر بخش عمده ای از برنامه های از پیش تعیین شده برای وارد نمودن ضربه اساسی به سایکس پیکو است . مشخصاً تحولات اخیر عراق می تواند میخ نهایی به تابوت سایکس پیکو را در اذهان بزند . پیگیری و جریان سازی رسانه های غربی در این زمینه نیز جالب توجه است :این درست است که مرزهای خاورمیانه بنا به این قرارداد شامل 600 کیلومتر مرز میان سوریه و عراق می شود. اما روزنامه فایننشال تایمز اخیرا مقاله ای را منتشر کرد که در آن صحبت از تجزیه سوریه زد. روزنامه نیویورک تایمز نیز آب پاکی را ریخت و نوشت که سوریه به سه منطقه تقسیم خواهد شد. یک منطقه وفادار به اسد باقی می ماند، یک منطقه به مخالفان می رسد و سومین منطقه نیز از آن کردها خواهد شد که روابط بسیار نزدیکی با کردها در شمال عراق و ترکیه دارند . این سلسله روابط به ادعای آمریکائی ها به این مسئله منجر می شود  : در صورتی که سنی های سوریه سازجدایی سر دهند ، با همراهی سنی های عراق نیز همراه خواهد شد .

البته جدایی سازی بر مبنای مسائل مذهبی و طایفه گری ، آنچنان هم قدیمی نیست . ریچارد هاس ، رئیس شورای روابط خارجی امریکا از طرفداران طرح "سایکس پیکوی جدید" است در این خصوص نظر جالب توجهی دارد ، وی در این باره می گوید: «سایکس پیکوی جدید در صورتی که اجرا شود امریکا را از باتلاقی که در عراق گرفتار شده و اکنون تا سوریه امتداد یافته است، نجات می دهد.»

می بینید که تصویر سازی آمریکا از بحرانی که در عراق آفریده به چه نحوی در حال انتقال مفهومی به مخاطب است . در این میان ، سعی شده همواره از نقش ایران در تحریک گروه های شیعی در کشورهای منطقه و تسلطش بر آنها با تیتر درشت یاد شود . ریچارد هاس ، این رویه پروپاگاندای آمریکائی را به این شکل به تصویر می کشد : می توان گفت تصویری که از عراق در حال حاضر وجود دارد تصویر یک کشور از هم گسیخته است، استان های جنوبی این کشور کاملا تحت کنترل ایران قرار دارند، برای همین می توان گفت که خطر جدی ای متوجه آنها نیست، مناطق کردنشین در شمال عراق در وضعیت شبه مستقلی به سر می برند و اکنون رقابت بر سر شهرهای غربی و بغداد میان گروه های تندروی سنی داعش و نیروهای دیگر است  .

  ناظران کاخ سفید معتقدند که ایالات متحده ، نسخه ای مشابه همین رویکرد را در سوریه نیز دنبال می کند . مواضع دو گانه امریکا که از یک سو بر تحریک گروه های مخالف بشار اسد ادامه می دهد و می گوید که باید از جریان های معتدل در برابر اسد حمایت شود اما از سوی دیگر از دادن هر گونه سلاح به مخالفان خودداری می کند، دلیلی بر این رویکرد امریکا در سوریه است ، رویکردی که به نقطه فرار از این باتلاق می اندیشد .

شاید این سوال پیش بیاید که این تعارضات به چه معنی است ؟ البته درک نشدن این موضوعات مسئله عجیبی نیست چرا که  سیاست خارجی یک واژه شیک برای مدیریت تعارضات است .

 شاید بد نباشد در انتها ، یادی هم از شعار  نومحافظه کاران آمریکایی دوره جرج بوش بیان شود که می گفتند برای تغییر منطقه خاورمیانه و ایجاد یک خاورمیانه جدید باید هرج و مرج خلاق ایجاد کرد . این شما و این تحولات خاورمیانه با ترازوی ایجاد هرج و مرز خلاق !